Uzay Araştırmaları Tarihi (1903 - 2020)

 Uzay Araştırmaları Tarihi (1903 - 2020)

İnsanoğlu; yeryüzünün yaşamsal devamlılığını kaybetmesi olasılığına karşın insan ırkının devamını sürdürmesi, dünya dışı varlıklar, bilimsel çalışmalar gibi birçok nedenden dolayı uzay çalışmalarında bulunur. 100 yılı aşkın bir süredir devam eden sürecin başlangıç noktası olarak Rus öğretmen ve matematikçi Konstantin Tsiolkovsky ile başlayabiliriz.

Uzay uçuşu için roket kullanımını ayrıntılı inceleyen ilk kişi olarak kayıtlara geçen Tsiolkovsky, 1903 yılında “Tepkime Cihazları ile Kozmik Alanın Keşfi” başlıklı makalesi ile uzay uçuşu prensiplerinin çoğunu ortaya koydu. Ölümü olan 1935 yılına kadar, uzay uçuşunun teorik yönleri üzerine sofistike çalışmalar yayınlamaya devam etti. Yazılarını pratik deneylerle hiçbir zaman tamamlamadı, ancak eseri Sovyetler Birliği ve Avrupa'da gerçekleştirilen uzay araştırmalarını büyük ölçüde etkiledi.

Amerika’da fizik profesörü olan Robert Hutchings Goddard. (imkansız olanı söylemek zor, çünkü dünün hayali bugünün umudu ve yarının gerçeğidir) 1914'te roket teknolojisi konusunda iki patent sahibiydi ve 1919'da teorik bir inceleme olan Aşırı Yüksekliklere Ulaşma Yöntemi'ni yayınladı. Roketlerin nesneleri Ay'a kadar göndermek için kullanılabileceği iddiası basında alay konusu oldu. Zaten utangaç bir kişiliğe sahip olan Goddard, bu yüzden çalışmalarının çoğunu gizlice yürüttü ve sonuçlarını yayınlamak yerine patent almayı tercih etti.

1920'lerde Goddard, sıvı yakıtlı roketlerle denemeler yapmaya başladı. İlkel roketler, barut gibi katı yakıt kulanıyordu, 1914 yılında ilk sıvı yakıtlı ve tepkili roketin patentini almıştı. Deneyleri kısa zamanda  sıvı gazların daha uygun olacağı sonucunu verdi. Kuramsal olarak da, bu tür gazların daha güçlü itiş gücüne sahip olduğu biliniyordu. Ayrıca, fırlatma gücü istenildiği biçimde kontrol altında tutulabilir ve  gerekirse kapatılabilirdi.  Ama diğer roketler, bir kez ateşlendikten sonra, tükenene dek yanıyordu. 16 Mart 1926'da sıvı oksijen ve benzin kullanılarak fırlatılan roketi 12.5 metre yüksekliğe ve 56 metre mesafeye ulaşarak, sıvı yakıtla uçan ilk örnek olarak tarihe geçti. Deneylerinin gürültülü karakteri çalıştığı çevrede rahatsızlığa neden oldu. 1930'dan 1941'e kadar motorlar ve karmaşıklığı artan roketler ürettiği New Mexico’ya taşındı. Roketleri 2.6 km yüksekliğe ve 885 km hıza ulaştı.  

Alman bilim adamı Hermann Oberth Jules Verne’nin Ay'a seyahat kitabının verdiği ilham sonucunda 1922 yılında hazırladığı roketler hakkındaki doktora tezi, Heidelberg Üniversitesi tarafından ancak Gezegenlerarası Uzay Roketi isimli kitabının temeli oldu. Çalışmada roketlerin matematiksel teorisini açıkladı, teoriyi roket tasarımına uyguladı.

1929 yılında Oberth, Uzay Yolculuğunun Yolları kitabını yayınladı. 1931'de sıvı yakıtlı bir roket için patent aldı ve  7 Mayıs 1931'de Berlin yakınlarında ilk roket fırlatıldı. Çalışmaları, Almanya'da bir dizi roket kulübünün kurulmasına yol açtı. Roket öncüleri arasında yalnız Oberth, fikirlerinin gerçeğe dönüştüğünü gördü: 16 Temmuz 1969'da Apollo 11'in fırlatılmasında Braun’un konuğu oldu.

Birinci nesil uzay öncülerinin en etkili olanları Tsiolkovsky, Goddard ve Oberth, dışında bu serüvene katkıda bulunan başka bilim adamları da oldu. Örneğin, Fransız Robert Esnault-Pelterie, 1907 gibi erken bir tarihte  uzay uçuşunun teorik yönleri üzerinde çalışmaya başladı ve daha sonra konuyla ilgili birkaç büyük kitap yayınladı.

Avusturya'da Eugen Sänger roket motorları üzerinde çalıştı ve 1920'lerin sonunda saatte 10.000 km mesafeye ve 65 km'den fazla yüksekliğe ulaşabilen bir “roket uçağı” geliştirmeyi önerdi. Bu çalışmayla ilgilenen Nazi Almanyası, 1936'da araştırmalarına Almanyada devam etmesi için kendisine bir davet yolladı.

1930'ların başında Valentin Glushko, roket motorları üzerinde öncü çalışmalar yaptı. Reaktif Hareket Etüdü Grubu (GIRD ) olarak bilinen bir organizasyonda örgütlenen grubun üyelerinden havacılık mühendisi Sergey Korolyov ve bir meslektaşı Mikhail Tikhonravov, 17 Ağustos 1933'te, Sovyetlerin ilk sıvı yakıtlı roketini fırlattı. Örgüt, ilk yıllarında doğrudan uzay teknolojisi üzerinde çalışmadı, ancak Sovyet roket gelişiminde merkezi bir rol oynadı.

1933'te Alman hükümeti Baltık Denizi kıyısında (Peenemünde'de) Wernher von Braun önderliğinde bir ekip için geliştirme ve test merkezi kurdu. 1942 yılında V-2 olarak adlandırılan dünyanın ilk uzun menzilli balistik füzesini geliştirdiler. Böylece Almanya'da fiziksel uzay araştırmaları başlamış oldu. 320 km menzilli V-2 uzaya ulaşan ilk insan yapımı nesnedir. 2.Dünya savaşında 1944'ten itibaren, müttefik hedeflerine 3000 den fazla V-2 roketi ateşlenmiştir. Bir savaş silahı olarak inşaa edilmesine rağmen, tüm modern füzelerin atası ve Ay'a gönderilen Saturn V roketinin doğrudan öncüsüdür. 2.Dünya Savaşı sona yaklaşırken, Braun ve 100'den fazla kilit V-2 personeli Amerikalılara teslim olmayı seçti. ABD yaklaşık 80 füze yapılabilecek V-2 malzemesi ele geçirdi. Savaş’tan sonra, askeri ve sivil amaçlar doğrultusunda Alman bilim adamlarını ve bu roketleri kullandılar. Alman roket takımı, ABD için uzay yolculuğunun erken gelişiminde merkezi bir rol oynadı. Amerika 1946 Mayıs'ında, kozmik radyasyonu analiz etmek için, 125 km hıza ulaşan Alman V-2 roketlerinin atışını gerçekleştirdi.

Sergey Korolyov, 1937'de Sovyet lideri Joseph Stalin'in büyük aydın tasfiyelerinin bir parçası olarak tutuklandı ve Sibirya hapishanesine yollandı. Daha sonra silahlar üzerinde çalıştığı hapishane tabanlı bir tasarım bürosuna transfer edildi. Balistik füzelerle ilgilenen Stalin savaşın sonunda, V-2 programını araştırmak için Korolyov'u içeren bir ekibi Almanya'ya gönderdi. Sovyetler savaştan sonra V-2 üretim tesislerine sahip oldular ve bu tesisleri Sovyetler Birliği'nde yeniden kurdular. Bir dizi Alman mühendis Sovyetler Birliği'ne yerleştirildi, ancak savaş sonrası Sovyet roket gelişiminde etken bir rolleri olmadı; çoğu 1950'lerin başında Almanya'ya geri döndü.

Yüksek lisans öğrencisi Frank Malina liderliğindeki genç Amerikalı mühendisler 1943'te California Teknoloji Enstitüsünde bir jet geliştirme (Jet Propulsion Laboratory -JPL) grubu kurdular. Grup kısa bir süre sonra ABD Ordusu için füze araştırma ve geliştirme merkezi oldu. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, bu silahlar ABD'nin erken uzay deneylerinde kullanılmak üzere uyarlandı.

Uzaya ilk gönderilen hayvan 1947'de meyve sinekleri oldu, Dünya'nın ilk resimleride bu yolculukta çekildi. Bu deneylerin her ikisi de Amerikan V-2'leri kullanılarak gerçekleştirildi. Sovyetler 1947'de Alman bilim adamlarının yardımıyla hayvan ve radyasyon deneyleri başlattı. Bu deneyler, R-1 olarak bilinen bir V-2 varyantı kullanılarak gerçekleştirildi. Tüm bu erken uzay araştırmaları deneyleri yörünge altı kısa uçuşlarla sınırlıydı. Uzaya ilk fırlatılan memeli yine abd v-2 siyle 1948 yılında gönderilen bir rhesus maymunu oldu.

Korolyov'un yönetimi altında Sovyetler Birliği, motorları Glushko tarafından tasarlanan ve Amerikan hedeflerine ağır bir nükleer savaş başlık taşıyabilen kıtalararası bir balistik füze (ICBM) inşa ediyordu. R-7 veya Semyorka (“Sayı 7”) olarak adlandırılan bu füze, ilk olarak 21 Ağustos 1957'de başarılı bir şekilde test edildi ve bu da bir uydu gönderiminin yolunu açtı.

Sovyetler, insansız uzay aracı Sputnik 1 ile Ekim 1957'de başarılı ilk yörünge görevini gerçekleştirdi. 184 kilo ağırlığındaki bu uydunun 2 radyo vericisi bulunmaktaydı. Bu radyo sinyalleri iyonosferdeki elektron yoğunluğunu ölçmede kullanıldı. Ayrıca vericilerden gelen bip sesleri Sputnik'in sıcaklığı ve basıncı hakkında kodlanmış bilgiler de içeriyordu ki bu da araştırmacıların güvenlik durumunu bilmelerine yardımcı oldu. Sputnik atmosfere yeniden girdikten sonra yandı.

Kasım'da fırlatılan Sputnik 2, yörüngeye gönderilen ilk canlı layka isimli köpeği taşıyordu. Layka uydunun fırlatılmasından birkaç saat sonra aşırı bir hızla artan kabin sıcaklığı yüzünden öldü. Uydunun en önemli keşfi, dünyanın radyasyon kuşağını tam olarak saptamak oldu. Dünya'nın radyasyon kuşağının kuzey enlemlerinde zayıfladığı öğrenildi. Bir diğer önemi de canlılar açısından yapılan değerlendirme oldu.

ABD Aralık 1957'de Vanguard TV3 roketiyle yörüngeye bir uydu fırlatmaya çalıştı ancak başarısız oldu. 1958'de Explorer 1’in başarılı bir şekilde fırlatılmasıyla soğuk savaş dönemi uzay yarışı başlamış oldu. Uydu, dünyanın yörüngesinde görev yaptığı esnada, dünya yörüngesinin belirli bölgelerinde radyasyonun sıfırlandığını tespit etti. Bu, o zamana kadar varlığı bilinmeyen ve diğer gökcisimlerinden yayılan zararlı ışınlara karşı adeta bir kalkan görevi gören kuşakların keşfine yol açtı. Kuşaklara Explorer 1 uydusunun bilimsel cihazlarını tasarlayan ekibin başındaki Dr. Van Allen’ın adı verilmiştir.

15 Mayıs 1958 tarihinde Sputnik 3 fırlatıldı. Bu uydu'nun amacı atmosfer ile uzayı incelemek ve jeofizik bilimine katkıda bulunmaktı 6 Nisan 1960 tarihine kadar yörüngede kalmış ve sonrasında atmosfere girerek yanmıştır.

Sovyetler tarafından 2 Ocak 1959 da fırlatılan ve Ay'a iniş yapması amaçlanan Luna 1, görevinde başarısız olsa da Güneş yörüngesine ulaşan insan yapımı ilk nesne oldu. Ay'ın manyetik alanın olmadığı keşfi de dahil olmak üzere, Dünya'nın radyasyon kuşağı ve dış alanı hakkında bir dizi yeni bilgiye ulaşıldı.

Bu arada ABD'nin 1958'de başlayan keşif uyduları çalışması Corona projesi 12 başarısız denemenin ardından 1960'ta Sovyet havaalanı ve füze alanının görüntülerini içeren dökümanlarla geri döndü. Bu proje 1972 de son buldu.

Amerikan yapımı Explorer 6, ağustos 1959 da yeryüzünün bir uyduyla uzaydan çekilen ilk fotoğrafını elde etti. Görüntü Hawaii'deki bir istasyona gönderildi ve gönderilmesi 40 dakika sürdü.

Rusya’nın 13 Eylül 1959'da aya gönderdiği Luna 2  Ay yüzeyine inen ilk insan yapımı nesne olmuştur.

4 EKİM 1959 da Luna 3 Ay’ın karanlık yüzü” olarak da bilinen arka tarafı’nın ilk fotoğraflarını çekti. Araç, 40 fotoğraf çekebilme kapasitesi olmasına rağmen Dünya’ya 29 fotoğraf gönderebildi.

1960’ta fırlatılan Sputnik 5’te bulunan Belka ve Strelka isimli köpekler yeryüzüne güvenle geri dönen ilk hayvanlar oldu.

Çinliler 1960'lara kadar kıtalararası balistik füzeler (ICBM'ler) ve nükleer savaş başlıkları geliştirmeyi başardılar. 19 Şubat 1960'ta Sovyet R-7 versiyonu olan ilk roketleri T-7yi başarıyla başlattılar.

İnsanlı ilk uçuş 12 nisan 1961'de Rusya tarafından başlatıldı ve kozmonot Yuri Gagarin Vostok 1 aracıyla uzaya başarıyla gönderildi, Bu uçuşla insanoğlu ilk defa atmosfer dışına çıkmış ve ilk defa dünya yörüngesinde tur atmış oluyordu. Vostok 1, dünya çevresinde bir kez döndükten sonra indi. Uçuş toplam 108 dakika sürdü. Gagarin, iniş sırasında yeryüzüne 7 km kala fırlatma koltuğuyla kapsülden ayrıldı ve yere kendi paraşütüyle indi. 

 Amerika, yaklaşık bir ay sonra 5 Mayıs 1961 tarihinde Alan Shepard ile ilk insanlı roketi Mercury-Redstone 3'ü gönderdi, ancak yörüngeye oturtamadı.

Ağustos 1961’de fırlatılan Vostok 2, bir günden uzun süren ilk uzay uçuşudur, uçuşun amacı, daha uzun süreli bir uzay görevinin insan organizması üzerindeki etkilerini araştırmaktı. Böylece uzayda 24 saatten fazla zaman geçiren ilk insan Kozmonot Gherman Titov oluyordu.

Uzaya giden ilk kadın, Kozmonot Valentina Tereshkova 16 Haziran 1963 yılında, Vostok 6 pilotluğu için 400'ü aşkın başvuru ve 5 finalist arasından seçilerek Dünya'nın yörüngesinde yaklaşık 3 gün süren 48 tur gerçekleştirmiştir.

12 Ekim 1964'te Sovyetler Birliği tarafından üç kozmonotla fırlatılan Voshod 1 birden fazla (üç) insanın katıldığı ilk uzay uçuşudur.

Sovyet kozmonotu, Aleksey Arkhipoviç Leonov, uzayda yürüyen ilk insandır. Uzay yürüyüşünü 18 Mart 1965'te Voskhod 2 uçuşunda gerçekleştirdi. Yaklaşık 12 dakika süren yürüyüş sırasında uzay aracından 15 metre kadar uzaklaştı.

31 Ocak 1966'da fırlatılan Sovyet Luna 9 aracı, 3 Şubat 1966'da Ay'ın yüzeyine yumuşak iniş yapabilen ilk uzay aracı olmuştur.

Sovyet Luna 10  uzay aracı 3 Nisan 1966’da Ay yörüngesine giren ilk insansız uzay aracı oldu.

27 Ocak 1967 tarihinde, Apollo 1 uzay aracının testinde yaşanan yangında ise 3 astronot yaşamını yitirdi.

Sovyet kozmonotu, Vladimir Mihailoviç Komarov, bir uzay uçuşunda hayatını kaybeden ilk insandır. 23 Nisan 1967 tarihinde fırlatılan Soyuz 1 aracı ile yaptığı ikinci uzay görevi sırasında yere çakılan araçta paraşüt hatası nedeniyle öldü. Daha sonra, 3 kozmonotla gerçekleşmesi planlanan, sağnak yağış nedeniyle fırlatılamayan Soyuz 2 aracında da aynı hatanın olduğu anlaşıldı. Soyuz 1, aynı zamanda gece fırlatılan ilk insanlı uzay aracıydı.

21 Aralık 1968’de fırlatılan Apollo 8 ile Ay yörüngesine ilk insanlı uçuş gerçekleşmiştir. Ay'ın çevresinde 10 kez dolandıktan sonra Dünyaya geri döndü. Yeryüzünün ilk renkli fotoğrafını çekmiştir.

Eylül 1968'de zond 5 uzay aracı Ay’a gidip, Dünya'ya güvenli bir şekilde geri dönen ilk uzay aracı oldu.

iki kaplumbağa, meyve sineği yumurtası ve bitkiler taşıyordu. Kaplumbağaların uğradığı biyolojik değişikliklerin, öncelikle açlık kaynaklı olduğu sonucuna varıldı.

Amerika 16 Temmuz 1969 yılında fırlatılan Apollo 11, Ay yüzeyine yapılan insanlı ilk uzay uçuşudur. Astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 20 Temmuz 1969 günü Ay yüzeyine iniş yapan ilk insanlar oldu.

Bir başka gezegene inen ilk uzay aracı Venera 7 oldu. 1970 yılında venüse inen araç 500 C dereceye varan sıcaklığa 23 dakika dayanabildi. Yüzeydeki 23 dk dahil olmak üzere 53 dakika bilgi aktarımı gerçekleşti. Venüsün yaşam şartlarına uygun olmadığı ve gezegende sıvı bulunmadığı doğrulandı.

Eylül 1970’te fırlatılan Luna 16, Ay yüzeyine inip, taş ve toprak örnekleri toplayarak, başka bir gök cisiminden toprak numunesi alan ve Dünya'ya dönen ilk araç oldu.

Çin 1970 yılında uzaya fırlatılan en ağır uydu Dong Fang Hong-I uydusunu fırlattı.

Tarihteki ilk uzay istasyonu ve Sovyetler’in 1970'li yıllarda uzaya gönderdiği uzay istasyonları serisinin ilki olan Salyut 1 19 Nisan 1971 tarihinde fırlatıldı. Salyut'lar tek modülden oluşan ve tek bir fırlatmayla yörüngeye oturtulan görece basit yapılardı. Uzaya toplam yedi Salyut istasyonu gönderildi. Bir uzay aracının uzay istasyonuna (Salyut 1) tarihte ilk kez başarıyla kenetlendiği görev olan soyuz 11 aracı 29 Haziran 1971’de dönüş yolunda havasının uzaya boşalması sonucunda Üç kozmonot’un (Georgy Dobrovolsky, Vladislav Volkov ve Viktor Patsayev) ölümüyle sonuçlandı. Bu, uzayda gerçekleşen ilk insan kaybıydı. 

28 Mayıs 1971'de Sovyetler tarafından fırlatılan Mars 3, 2 Aralık 1971'de Mars'a yumuşak bir iniş yapan ilk uzay aracı oldu. Ancak 20 saniye sonra bilinmeyen sebepten dolayı çalışmayı durdurdu.

Apollo 17 isimli Amerikan uzay aracı 7 Aralık 1972'de, Dünya'nın ilk tam fotoğrafını çekti .

3 Kasım 1973 fırlatılan Mariner 10, Merkür'ü ziyaret eden ilk uzay aracı oldu. Venüs ve Merkür'den ilk yakın plan fotoğrafları çekmeyi başardı. En önemli görevi, Merkür'ün çevre yapısı, atmosferi ve yüzeyinin ölçümüydü.

22 ekim 1975’te Sovyet Venera 9 başka bir gezegen yüzeyinin ilk fotoğrafı olan, venüs yüzeyinden çekilen ilk siyah beyaz görüntü elde etmiştir. Venüs sıcaklığına ve basıncına 53 dakika dayanabilmiştir. Venüs bulutları ve atmosferinde bulunan çeşitli kimyasalları incelemiştir. 

14 Mayıs 1973 tarihinde ABD'nin ilk uzay istasyonu Skylab başlatıldı.

Mars için en pahalı görev olan Viking programı Viking 1 ve Viking 2 uzay sondalarından oluşur. 1990 dan 2000'lerin başına kadar Mars yüzeyi hakkında pek çok bilgi edinildi. 20 Ağustos 1975te fırlatılan Viking 1 ilk başarılı fotoğraflar ve toprak örneği elde etti.

1970'lerde NASA, uzay keşfini hızlandırdı. 5 Eylül 1977'de fırlatılan Voyager 1 satürn ve jupiteri fotoğrafladı. 15 gün sonra gönderilen Voyager 2 neptün ve üranüsün fotoğraflarını geçti ve 1990’da Dünyayı küçük bir nokta olarak gösteren ünlü resmi çekti. Araçlara dünyadan sesli notaların kayıtlı olduğu altın plakalar yerleştirildi. Bu plaklarda "Sayın Türkçe bilen arkadaşlarımız, sabah şerifleriniz hayrolsun" mesajı dahil olmak üzere 55 dilde mesaj kaydedildi. Voyager 1 şu an dünyadan en uzakta bulunan aynı zamanda Güneş Sistemi'nin dışına ilk çıkan insan yapımı nesne konumunda.

NASA, 12 Nisan 1981'de 135 kişilik ekip izlenmesiyle başlattığı ilk Uzay Mekiği görevi 30 yıllık insanlı bir uzay programının sürecini başlatmış oldu. Uzay mekiği kullanılarak gerçekleştirilen ilk uzay uçuşu olan STS-1 Columbia uzay mekiğinin ilk görevidir.

1982’de Sovyetlerin Venera 13 aracındaki mikrofonlar, rüzgar hızını ölçmek için atmosferik rüzgar sesleri kaydetti.  Bu, başka bir gezegendeki ilk ses kaydıydı ve Venüs'ün yüzeyinden renkli görüntüler aktaran ilk lander oldu.

1983'te ilk uçuşunu yapan Challenger Mekiği, 18 Haziran 1983’te gerçekleşen 2.görevinde Sally Ride uzaydaki ilk Amerikalı kadın oldu. Onuncu ve son görevinde, 1986 yılında kalkışından 73 saniye sonra infilak etmiştir. Yedi astronot ve bir öğretmen, bu kazada yaşamını yitirdi.

3 Şubat 1984'te Challenger uzay mekiğiyle uçuşunu gerçekleştiren Bruce McCandless manevra ünitesini kullanarak herhangi bir uzay aracına bağlı olmadan ilk serbest uçuşu gerçekleştiren astronot oldu. Mekikten 90 metre kadar uzaklaşan astronot’un dünyayı arkasına aldığı fotoğraf uzay programlarının sembolü haline geldi.

1986 yılından 2001 yılına kadar alçak dünya yörüngesinde kalan, Sovyetler Birliği ve ardından Rusya tarafından yönetilen uzay istasyonu Mir’in İlk modülü 19 Şubat 1986'da uzaya gönderildi. İnsanlığın uzayda uzun süre düzenli olarak içinde yaşadığı ilk uzay araştırma istasyonudur.

25 Temmuz 1984’te fırlatılan Soyuz T-7 kozmonotu Svetlana Savitskaya uzaya çıkan ikinci ve uzayda yürüyen ilk kadın oldu.

Sovyetler ilk uzay mekiği Buran’ı  15 Kasım 1988’de fırlatarak 3 saat 20 dakikalık insansız uçuşu gerçekleştirdi.

8 Ağustos 1989 avrupa uzay ajansı tarafından gönderilen  ilk astrometrik uydu Hipparcos 1993 yılına kadar 37 aylık faaliyet döneminde 1 milyondan fazla yıldız hakkında astronometrik veriler toplamıştır. 1997 yılında 118.200'den fazla yıldızın olduğu Hipparcos Kataloğu yayınlandı.

18 Ekim 1989’de fırlatılan Amerikan Galileo aracı  Jüpiter’e olan seyahati esnasında rotası üzerinden geçen 951 Gaspra adlı asteroidi de yakından gözlemleme ve fotoğraflarını çekme şansı bulmuştur. Bu sayede ilk kez bir asteroid yakından incelenmiştir. Uzay aracı 1994 yılında Jüpiter gezegenine çarpan Levy 9 isimli kuyruklu yıldızın gezegene çarpma anlarını da görüntülemiştir. Jüpiter’in Europe adlı uydusunda çeşitli sıvılardan oluşan okyanuslar bulunduğu teyit edilmiştir. Ganimede uydusunun kendisine ait manyetik alanı olduğu ve Jüpter’in atmosferinde amonyaktan oluşan bulutlar olduğu ilk kez tespit edilmiştir. Güneş sisteminde ilk kez bir gezegene ait uydunun kendi manyetik alanı olduğu bu vesileyle görülmüştür.

25 Nisan 1990'da Hubble Uzay Teleskobu, uzay mekiği Discovery'nin STS-31 Görevi esnasında yörüngeye yerleştirildi. Yeryüzünden yaklaşık 550 kilometre yükseklikte yer alan Büyük yansıtıcı teleskop, Dünya'nın etrafında dönen en gelişmiş optik gözlemeviydi ve topladığı fotoğraflar nihayetinde astronomi alanında devrim yarattı.

1997'de fırlatılan uzay aracı Cassini-huygens Satürn yörüngesine giren ilk uzay sondasıdır. 2004 yılında Satürn'e vardıktan sonra bu gezegeni ve ayrıca Jüpiter'i gözlemleyerek heliosferi ve izafiyet kuramı deneyi amacıyla çok sayıda doğal uyduyu incelemiştir. Hemen her gün gezegenin halkaları ve uydularının fotoğraflarını çeken, veri toplayan cassini Yaklaşık bir yıl sonra Satürn uydusu Titan’a inmiştir. Son olarak Satürn'ün halkaları içine girip gaz, toz, buz parçacıklarını analiz ettikten ve yüksek çözünürlüklü fotoğraflar çektikten sonra 15 Eylül 2017'de gezegenin atmosferine tıpkı bir meteor gibi dalarak görevini tamamladı. Satürn'ün çevresinde bilinenden 6 tane daha fazla uydu olduğunu keşfetti. Gezegende 1 yıl süren devasa fırtınayı da gözlemleyen Cassini, Enceladus uydusundaki buz geyserleri patlamalarını ve Titan'ın metan ve etandan oluşan hidrokarbon göllerinin varlığını da keşfetti. Cassini'nin toplayıp gönderdiği veriler ile 4 binden fazla akademik makale hazırlandı. Uzayda 20 yıl, Satürn çevresinde ise 13 yıl geçiren, görevi boyunca yaklaşık 8 milyar km yol kat eden, Satürn gezegeni hakkında neredeyse bildiğimiz her şeyi sağlayan ve güneş sisteminde yaşam olabileceğine ilişkin düşüncelerimizi değiştiren uzay aracıdır.

1996 da başlatılan NEAR Shoemaker 12 şubat 2000’de dünyadan 315 milyon km uzakta bulunan 433 Eros’a inerek bir asteroide inen ilk uzay aracı oldu. Eros’a gidip çevresinde dönmek için zorunlu yörünge hesapları yüzünden tam 3 milyar kilometre yol katetti.

Bir araya getirilen modüllerin birleştirilmesiyle inşa edilmiş olan ve ilk kısmı 1998 yılında başlatılan Uluslararası Uzay İstasyonu programı, ABD , Rusya , Japonya , Avrupa  ve Kanada uzay ajanslarının katılımıyla oluşturulmuştur. Uzaydaki en uzun kesintisiz olarak insan bulundurma rekorunu Mir’in elinden alan istasyon, Keşif 1 mekiğinin 2 Kasım 2000 tarihinde istasyona varmasından bu yana, uzay mürettebatını kesintisiz olarak barındırmıştır ve barındırmaya devam etmektedir.

28 Nisan 2001 yılında milyarder bir işadamı olan Dennis Tito, uzaya giden ilk ücretli yolcu oldu. Soyuz TM-32 aracı ile gidip, Soyuz TM-31 aracı ile dönmüştür. 7 gün, 22 saat, 4 dakika Uluslararası uzay istasyonunda kalan Tito Dünya yörüngesinde tam 128 tur attı ve bunun karşılığında 20 milyon dolar ödedi.

1981 yılında başlatılan İlk uzay mekiği Kolombiya’nin 2003 yılındaki 28. Görevi 7 kişilik mürettebatın ölümüyle sonuçlandı.

2003 te fırlatılan Japon Hayabusa uzay sondası bir astreoidten veri toplayarak dünyaya dönen ilk uzay aracıdır. Itokawa adlı astreoidten Toplanan numunelerin su bakımından zengin olan piroksen minerali içerdiği tespit edildi.

2003 yılında Shenzhou-5 ile uzaya taykonot gönderen çin uzaya insan gönderen 3. Ülke oldu.  Bunu, 2005 ve 2008 yıllarında iki ve üç kişilik taykonot ekiplerini uzaya göndermeyi başaran Shenzhou 6 ve Shenzhou 7 misyonları izledi.

2004 yılında marsa inen  nasa araçları spirit ve opportunity gezegen hakkında geniş bilgiler sağladılar. Nikel ve demir açısından zengin göktaşı, hidrotermal sisteme benzeyen yapı keşfi,  kaya tuzu birikintileri ve çeşitli minerallere dair bulgulara rastlandı.

Mars'ın kolonileştirilmesini sağlamak üzere uzay taşımacılığının maliyetini düşürme hedefiyle 2002’de kurulan spacex şirketine ait 28 Eylül 2008 tarihinde fırlatılan Falcon 1 aracı özel sektör tarafından finanse edilen ve yörüngeye ulaşan ilk sıvı yakıtlı rokettir.

9 Aralık 2010 tarihinde, Dragon aracıyla bir uzay aracını fırlatan, yörüngeye oturtan, bu uzay aracını başarılı bir şekilde dünyaya geri getiren ve 25 Mayıs 2012 tarihinde Uluslararası Uzay İstasyonuna bir uzay aracı (Dragon) yollayan ilk özel sektör şirketi oldu.

7 Mart 2009’da fırlatılan ve 2018’de emekli olan Kepler uzay teleskopu dokuz buçuk yılı aşkın hizmet süresi boyunca 530.506 yıldız gözlemledi ve 2.662 gezegen tespit etti.

Çin, yapımı 5 yıl süren Beş yüz metre çapında dünyanın en büyük teleskopu Diyaframlı Küresel Radyo Teleskop yapımını 2016 yılında bitirdi. Ağustos 2017'de ilk olarak 16.000 ve 4.100 ışık yılı uzaklıkta iki yeni pulsarı keşfetti. 2020 test aşaması sonucuna kadar, toplam 102 pulsar keşfetti.

Spacex, internete erişimi yaygınlaştırmanın ve erişim hızını artırmanın hedeflendiği starlink projesi kapsamında 2019 yılı Kasım ayı itibariyle 122 uydu konuşlandırdı. 

2015 yılında nasa Uluslararası Uzay İstasyonu'nda sebze yetiştirme ünitesinde kırmızı, mavi ve yeşil olmak üzere üç farklı LED ışığı kullanarak marul yetiştirdi.

SpaceX, Falcon 9 roketi ile Mart 2017’de kullanılmış bir roketi yeniden uzaya göndererek tarihi bir başarı yakaladı. 

Çinin Chang'e görevleri arasında en önemli başarısı 3 Ocak 2019 de Chang'e 4 uzay aracının Ayın karanlık yüzüne yumuşak iniş yapan ilk araç olmasıdır. Görev, Çin'in aya yaptığı ilk iniş olan Chang'e 3'ün devamıdır.

Çin, Mir (1986-2001) ve Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan (1998'den) sonra Dünya yörüngesinde inşa edilecek üçüncü modüler uzay istasyonu yapımına 2022 yılında başlamayı planlıyor. İçerikte 60 tonluk çok modüllü bir uzay istasyonu inşa etme ve başlatma planı yer alıyor.

NASA 2024’de kadar hala geliştirilme aşamasında olan Uzay Fırlatma Sistemi’ni (Space Launch System) kullanarak astronotlarını yeniden Ay’a gönderme amacında. 2024 yılında Artemis görevleri kapsamında artemis3' ün fırlatılması ile Ay’a ekip gönderilmesi planlanıyor.

#uzay #hubble #kepler #teleskop # uzay tarihi